۰۳ اسپند

روز زبان مادری

روز جهانی زبان مادری، پاسداشت تنوع زبانی و فرهنگی، و یادآور حق هر انسان برای سخن گفتن به زبان مادری خویش.

جرقه‌ای از دل یک جنبش: از بنگلادش تا یونسکو

وز جهانی زبان مادری، یادآور مبارزه مردم بنگلادش برای حفظ زبان بنگالی است. در سال ۱۹۵۲، دانشجویان دانشگاه داکا در اعتراض به تحمیل زبان اردو به عنوان تنها زبان رسمی پاکستان، تظاهرات کردند. این تظاهرات با سرکوب خشونت‌آمیز مواجه شد و تعدادی از دانشجویان جان خود را از دست دادند. این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ بنگلادش بود و زمینه‌ساز استقلال این کشور شد. در سال ۱۹۹۹، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، ۲۱ فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرد تا از تنوع زبانی و فرهنگی در سراسر جهان حمایت کند (UNESCO, ۱۹۹۹).

روز ۲۱ فوریه: نمادی از مقاومت و احترام به تنوع زبانی

انتخاب ۲۱ فوریه به عنوان روز جهانی زبان مادری، ادای احترام به قربانیان جنبش زبان بنگالی است. این روز، نمادی از مقاومت در برابر تحمیل زبانی و احترام به تنوع زبانی و فرهنگی است. از منظر جامعه‌شناسی، زبان مادری، هویت فرهنگی و ارتباط عاطفی افراد را شکل می‌دهد و نقش مهمی در حفظ میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل‌های آینده دارد (Fishman, 1991).

اهداف روز جهانی زبان مادری: فراتر از یک یادبود، ترویج چندزبانگی

هدف اصلی روز جهانی زبان مادری، افزایش آگاهی در مورد اهمیت زبان‌های مادری و ترویج چندزبانگی است. یونسکو از کشورهای عضو، سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، و جامعه مدنی دعوت می‌کند تا در این روز، برنامه‌ها و فعالیت‌هایی را برای حفظ و ترویج زبان‌های مادری، آموزش چندزبانگی، و حمایت از حقوق زبانی برگزار کنند (UNESCO, 2008).

زبان مادری به عنوان حق انسانی: رویکردی چندوجهی به تنوع زبانی

حق استفاده از زبان مادری، در اسناد بین‌المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مورد تأکید قرار گرفته است. رویکرد چندوجهی به تنوع زبانی، شامل ابعاد مختلفی از جمله آموزش به زبان مادری، استفاده از زبان مادری در رسانه‌ها و فضای عمومی، و حمایت از زبان‌های در معرض خطر است (Skutnabb-Kangas, 2000).

راهکارهای عملی برای ترویج زبان مادری در سطح فردی و اجتماعی

برای ترویج زبان مادری در سطح فردی، می‌توان از راهکارهایی مانند صحبت کردن به زبان مادری در خانه و جامعه، آموزش زبان مادری به کودکان، و استفاده از منابع فرهنگی زبان مادری استفاده کرد. در سطح اجتماعی، سیاست‌گذاران می‌توانند با ایجاد نظام‌های آموزشی چندزبانگی، حمایت از رسانه‌های زبان مادری، و ترویج فرهنگ چندزبانگی در جامعه، به حفظ و ترویج زبان‌های مادری کمک کنند.

زبان مادری به عنوان میراث فرهنگی: سرمایه‌گذاری بر تنوع زبانی نسل‌های آینده

زبان‌های مادری، بخش مهمی از میراث فرهنگی بشری هستند و نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و تنوع زبانی دارند. سرمایه‌گذاری بر تنوع زبانی نسل‌های آینده، نیازمند رویکردی جامع و یکپارچه است که به ابعاد آموزشی، فرهنگی و اجتماعی توجه کند.

Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Multilingual Matters.

Skutnabb-Kangas, T. (2000). Linguistic genocide in education–or worldwide diversity and human rights?. Routledge.

UNESCO. (1999). General Conference resolution 30C/62.

UNESCO. (2008). Mother tongue instruction in early childhood education: A literature review.

سرچشمه ها

حامی وثوق

سردبیر گاهشمار