۱۰ اسپند

جشن وخشنکام

جشن آغاز دوره‌ی پرآبی رودخانه جیحون

چیستی


در متون خوارزمی وخش نام فرشته‌ای است که به همه آب‌ها به‌ویژه رود جیحون موکل است. این نام که به‌صورت‌های گوناگون (وخشاب) و  (وخشو) نیز آمده است، امروزه با نام وخش یا سرخاب، شاخه‌ای از رود جیحون( آمودریا) است که در تاجیکستان جریان دارد و پایان دوره کم‌آبی آن  از نیمه اسفند است به نظر می‌رسد با توجه به دیگر جشن‌های پیوند یافته با جاری شدن رودها در ماه اسفند، جشن وخشنکام نیز شادی مردمان از پایان دوره کم‌آبی رود وخش باشد که شاهرگ حیاتی این بخش از ایران فرهنگی است.

وخش در متون تاریخی

واژه‌ی ” وخشو” از ماده[/ava1]






Normal
0




false
false
false

EN-US
X-NONE
AR-SA





















































































































































































































































































































































































































/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:8.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

waxCa- :  به معنی رشد کردن در زبان اوستایی و به معنی بالنده و فزاینده ریشه گرفته است و واژه‌ی oxusدر زبان لاتین  که برای آمودریا بکار می‌رفته است، از همین واژه ایرانی آمده است.
جغرافی‌دانان ایرانی مسلمان همچون استخری وخشاب یا وخشو را رودی از شاخه‌های جیحون( آمودریا) می‌دانند، در روایات تاریخ‌نویسانی که در لشکر کشی اسکندر به ایران همراه او بوده‌اند نیز نام وخشو برای رود آمودریا بکار رفته است. با توجه به تفسیرهایی که بر متون پهلوی همچون وِهرود و اَرَنگ و یا بندهشن نوشته شده است و با توجه به اختلاف نظرهایی که در مورد یکی بودن یا نبودن وهرود و یا داییتی در این متون وجود دارد. می‌توان چنین نتیجه گرفت که وخش در اصل به معنی چشمه جوشان، نام خاص نبوده بلکه نامی عام برای رودها و خدای رود در شمال شرق ایران بوده است. اگرچه به سبب نزدیکی این ایزد با ایزد بانو آناهیتا گاهی مادینه تصور شده است اما بر روی  سکه‌های کوشانی این منطقه نقش پیرمردی دیده می‌شود که






Normal
0




false
false
false

EN-US
X-NONE
AR-SA





















































































































































































































































































































































































































/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:8.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

OaxCO






Normal
0




false
false
false

EN-US
X-NONE
AR-SA





















































































































































































































































































































































































































/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:8.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

خوانده می‌شود و به سبب ماهی که در دست دارد او را خدای دریا یا رود دانسته‌اند؛ پس می‌توان وخشو را خدای نرینه و یک ایزد دانست که مورد احترام کوشانی‌ها نیز بوده است و نامش بر شاخه‌ای از آمودریا و نیز دوره‌ای بر دریاچه خوارزم یا آرال کنونی گذاشته شد.

فهرست گفتارها




 

–        استرابو، ۱۳۸۲، جغرافیای استرابو، ترجمه همایون صنعتی زاده


–        بهار، مهرداد، ۱۳۸۰، بندهشن


–        پورداوود، ۱۳۸۰، یسنا


–        ژوزف مارکوارت، ۱۳۶۸، ” وهرود و ارنگ”، ترجمه داوود منشی زاده


سرچشمه ها

Picture of دکتر پروین پورمجیدیان

دکتر پروین پورمجیدیان

پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران

نوشتار

ارتباط با ما حریم خصوصی
کانالها تبدیلگر سرآغازها گاهنامه گاهشمار

Subscribe now and receive free updates for lifetime.